Колку пати сте слушнале приказна за жена која на интервју за работа го добила „тој поглед“ кога спомнала дека планира свадба? Или уште полошо – кога нејзиниот приватен живот бил претпоставка дека наскоро ќе следува бременост, боледување, и „трошок за фирмата“?

Во Македонија, уште владее еден опасен наратив – дека жената кога оди на породилно отсуство, таа всушност „ја користи добрината на фирмата“. Дека нејзините три, шест или дванаесет месеци дома со бебе се товар што некој друг го „покрива“. И овој мит не само што е лажен, туку е и штетен. За жените. За семејствата. За целото општество.

Да расчистиме еднаш засекогаш: НЕ, не ти ја плаќа фирмата породилната!

Породилното отсуство – како и боледувањето, повредите на работа, и други форми на социјална заштита – се право што произлегува од твоето здравствено и социјално осигурување. Тоа не е милостина. Тоа е твој придонес, што секој месец се одзема од твојата плата и оди директно во Фондот за здравствено осигурување. Тој фонд – државен – ги исплаќа тие денови кога не можеш или не смееш да бидеш на работа.

Работодавачот не ти ги дава тие пари од свој џеб. Не си му „во минус“. Не му должиш ништо.
И уште поважно – твоето породилно не е „пауза од кариера“ туку продолжение на животот.

Работнички права ≠ Привилегии

Жените не се „привилегирани“ кога користат породилно отсуство. Тие остваруваат право што им следува. Како што на секој вработен му следува платен одмор, боледување или денови за смрт во семејството. Да ги нарекуваш тие основни права „трошок“ или „некорисност“ е форма на дискриминација – и тоа опасна, суптилна и системска.

Култура на срам и вина

Во нашето општество, жените честопати се чувствуваат виновни што забремениле. Им се шепоти на пауза: „Баш сега?“ Им се даваат краткорочни договори за да не „оставаат“ работата со бременост. Им се намалуваат шанси за унапредување, бидејќи „може пак ќе оди на породилно“. Се создава култура каде што жената треба да се извини што е жена.

И тука не се работи само за лична приказна. Ова е системски проблем. И сите – вработени, менаџери, институции – имаме одговорност да го решиме.

Време е да го смениме наративот

  • Жената што оди на породилно не е „трошок“ – таа е работничка што има право на грижа за семејство.

  • Боледување не е „прекршување на доверба“ – туку легитимна пауза за здравје.

  • Придонесите не се „изговор“ – туку основа на твоите права.

Што можеме да направиме сите – веднаш?

🟣 Информирај се. Знаеш ли точно што ти следува според Законот за работни односи и Законот за здравствено осигурување? Повеќето жени првпат се соочуваат со овие информации дури кога ќе останат бремени – и тоа не е случајно. Работодавачите честопати калкулираат со непознавањето на правата. Информирај се однапред – тоа е твојата прва линија на одбрана.

🟣 Зборувај гласно. Секоја жена што ќе каже: „Ова не е трошок за фирмата – ова ми следува“ – руши бариера за следната што ќе дојде. Секој маж што ќе каже: „Породилно отсуство не е женско прашање, туку семејно право“ – носи прогрес. Гласовите менуваат култура.

🟣 Не прифаќај дискриминација на интервју. Прашањата како „дали планираш деца“, „кога ќе се мажиш“ или „дали имаш мали деца“ се незаконски и дискриминаторски. Не мораш да одговориш. Можеш и да пријавиш. Овие прашања ја откриваат фирмата – не тебе.

🟣 Поддржи ја колешката што оди на породилно. Наместо да ја гледаш како „таа што не доаѓа“, гледај ја како мајка, жена и работничка која сè уште е дел од вашиот тим. Таа не се повлекла. Таа само се грижи за нов живот – а тоа е најголемата работа на светот.

Сакаш силна економија? Почни со поддршка за жените!

Нема напредна економија без еднакви шанси за жените. Нема продуктивност ако половина од населението живее во страв дека ќе биде отпуштено поради бременост. Нема правичност ако мајчинството се смета за пречка наместо за општествена вредност.

Државата ја има обврската да ги гарантира овие права, но ние – граѓан(к)ите, работодавачите, активист(к)ите, медиумите – сме тие што ќе го направиме тоа културна норма. Од нас зависи дали ќе ја прифатиме лагата „фирмата ти го плаќа породилното“, или ќе се бориме за вистината:
дека секоја жена има право на мајчинство, без вина, без страв, и без осуда.

✊ Да не дозволиме тишината да биде избор.

Пишувај. Споделувај. Раскажувај ја вистината.

Породилното не е милост – тоа е платено право. И тоа не од фирмата. Туку од тебе. Од сите нас. Од придонесите.